Rozmowa z

Joanną Łapińską, 

dyrektorką artystyczną 13. T-Mobile Nowe Horyzonty

Patryk Tomiczek: Czy „film nowohoryzontowy” na 13. TNH znaczy to samo, co kilka, kilkanaście lat temu, kiedy festiwal dopiero się rozwijał? 

Joanna Łapińska: Z jednej strony to samo: wciąż kochamy filmy bezkompromisowe, które otwierają przed widzem nowe perspektywy i mówią do nas nieznanym wcześniej językiem. Z drugiej – przez lata obcowania z kinem na tyle dobrze je poznaliśmy, że ten horyzont się przesunął. Również przyjeżdżająca do Wrocławia publiczność oczekuje od nas nieoczywistych wyborów. Tworząc kolejną edycję, za każdym razem stajemy więc przed próbą przedefiniowania „nowohoryzontowości”. W ciągu trzynastu lat kino się rozwijało, a my dojrzewaliśmy razem z nim. Kiedyś odkryliśmy dla polskiej publiczności filmy irańskie, które w potocznym rozumieniu szybko stały się skończonym zbiorem cech. Jednak kino wciąż się zmienia i choć prezentowani przez nas wtedy reżyserzy są dziś obecni na festiwalu w sekcji „Panorama”, to przywozimy też z Iranu nowe odkrycia, jak prezentowany w konkursie „Fat Shaker”. W kinie irańskim to są teraz dla nas nowe horyzonty.

W tym roku obok bezkompromisowych filmów Grandrieux, Syberberga czy Dumonta są produkcje francuskiego neobaroku. Pewnie dla niektórych widzów ich obecność na 13. T-Mobile Nowe Horyzonty może być zaskoczeniem. Jak one wpisują się w nowohoryzontowy styl?

– Czy zaskoczeniem? Jak mówiłam przed chwilą, „nowohoryzontowość” wymyka się definicjom. Pomysł na neobarok mieliśmy w głowach od kilku lat, przekonani o tym, jak bardzo nowohoryzontowe było to kino w czasie, kiedy debiutowali Leos Carax, Jean-Jacques Beineix i Luc Besson. W opozycji do tego, co wcześniej określano jako film francuski: nowofalowy, wyciszony, realistyczny i oszczędny – neobarok aż kipi. To kino kontestujące, żywo dyskutowane przez publiczność i w tym sensie nowohoryzontowe.

Kino nowohoryzontowe to często produkcje odważne, czasem rewolucyjne i bywa, że niewygodne. Filmy, które bardziej skłaniają do pytań, niż dają odpowiedzi. Nie chcę pytać Cię o najlepsze filmy 13. TNH, ale o takie, z którymi nie potrafisz się jeszcze uporać albo do których wciąż wracasz myślami.

– Pierwsze ważne odkrycie zdarzyło mi się kilka dni po poprzednim festiwalu – w Locarno, gdzie w głównym konkursie prezentowany był „Leviathan”. Takiego uderzenia filmem nie przeżyłam od długiego czasu. 

To kino precyzyjne w swojej konstrukcji, porażające barwami i dźwiękiem, to także nowy wymiar dokumentu. Równie ważny jest dla mnie Borowczyk – artysta niepokorny, wyklęty i osobny. Poświęcona mu retrospektywa jest próbą rozwikłania tajemnicy tego człowieka i jego filmów. Próba skazana oczywiście na porażkę, bo on pozostaje nieprzenikniony. Z jednej strony ma się poczucie spotkania z prawdziwym geniuszem, który bez reszty wciąga nas do swojego świata, z drugiej – on wciąż trzyma nas na dystans. Zostajemy bezradni wobec tajemnicy.

W czym program 13. T-Mobile Nowe Horyzonty różni się od poprzednich edycji?

– Paradoksalnie ta różnica polega na tym, że nic się nie zmienia: jesteśmy konsekwentni w tropieniu tego, co w ciągu ostatniego roku okazało się w kinie inne i nowe. Tegoroczna edycja jest chyba jeszcze bardziej nieoczywista programowo. Chodzimy bocznymi torami, szukamy na obrzeżach, o czym świadczą nasze retrospektywy: Borowczyk, Syberberg, neobarok, równoległe kino Rosji, szwajcarskie dokumenty muzyczne. Po raz pierwszy jesteśmy tu też we własnym kinie. To spełnienie marzenia o miejscu, w którym nowohoryzontowe filmy będą dla widza dostępne przez cały rok. Dochodziliśmy do tego etapami: najpierw był festiwal, potem dystrybucja. Dzisiaj jesteśmy u siebie. Nowy horyzont stal się namacalnie obecny.

Rozmawiał Patryk Tomiczek