Obsada

Reiner Goldberg, Edith Clever, Armin Jordan, Martin Sperr, Robert Lloyd, Michael Kutter, Karin Krick, Aage Haugland

nagrody

Bavarian Film Award 1983 – Best Actress

Opis filmu

W 1982 roku, w setną rocznicę premiery Parsifala Ryszarda Wagnera, Syberberg sfilmował ostatnią operę niemieckiego kompozytora. Głównym „rekwizytem” w Syberbergowskiej inscenizacji jest gigantycznych rozmiarów maska pośmiertna samego Wagnera, która pojawia się najczęściej w tle, jako projekcja towarzysząca poszczególnym scenom opery. Młody Parsifal, który pragnie uzdrowić rycerską wspólnotę zamku Monsalvat i jej przywódcę Amfortasa – opiekuna Graala – musi odzyskać świętą włócznię. Powodzeniu jego misji zagrażają m.in. ponętne kobiety-kwiaty, kusząca mężczyzn Kundry i „upadły, wykastrowany anioł” Klingsor. W filmowej wersji Parsifala reżyser odwołuje się do swoich wcześniejszych dzieł. Zachowuje klasyczną, trójaktową strukturę opery, eksperymentując z postaciami i estetyką. Heros – nadzieja zakonu – występuje tutaj raz jako mężczyzna, raz jako kobieta, a sceneria Monsalvat dzięki zdjęciom dokumentalnym przypomina powojenne zgliszcza.

all photos © Hans-Jürgen Syberberg

Opracowanie: Joanna Ostrowska

Informacje o reżyserze

Hans-Jürgen Syberberg

Urodził się w 1935 roku w Nossendorf (Pomorze Zachodnie). Był wychowywany przez ojca, przemysłowca. Nigdy nie poznał matki, która odeszła, kiedy miał sześć miesięcy. Jego ojciec nienawidził nazistów i po cichu wspierał aliantów. W 1947 roku rodzina przeprowadziła się do Rostocku, gdzie ojciec zaczął pracować jako fotograf. Dzięki przeprowadzce Hans-Jürgen miał kontakt z teatrem, muzyką i kinem w wydaniu radzieckich produkcji Sovexportu i niemieckiej DEFY (wytwórnia filmowa Deutsche Film Aktiengesellschaft). Tutaj zetknął się także z Benno Bessonem z Berliner Ensemble Brechta, który zaprosił młodego Syberberga do Berlina, gdzie powstał jego pierwszy, nakręcony kamerą 8 mm film z przedstawienia Brechta. 20 lat później Brecht wykorzystał ten materiał w dokumencie Nach meinem letzten Umzug… (1971). W 1953 roku Syberberg uciekł do Niemiec Zachodnich. Najpierw odbył podróż po Europie, był w Paryżu, Londynie, Wiedniu, Rzymie, Berlinie Zachodnim. Potem studiował w Monachium literaturę niemiecką i historię sztuki. Od 1963 roku pracował w bawarskim radiu i telewizji, realizując reportaże, audycje monograficzne i krótkie filmy dokumentalne. W 1968 roku zadebiutował filmem fabularnym pt. Scarabea – Ile ziemi potrzebuje człowiek?. Dwa lata później powstało San Domingo, które spotkało się z dość chłodnym przyjęciem wśród rodzimych krytyków. Filmem Ludwig – Requiem dla dziewiczego króla z 1972 roku Syberberg rozpoczął tzw. trylogię niemiecką, w której mierzył się z narodowymi niemieckimi mitami i bohaterami. Kolejnym filmem cyklu był Karol May (1974) i w końcu Hitler – film z Niemiec (1977), pokazywany m.in. na festiwalu w Cannes 1978 roku w sekcji Un Certain Regard. „Uzależnienie” od twórczości Wagnera widać również w późniejszych filmach Syberberga. W 1975 roku reżyser zrealizował dokument Winifred Wagner i historia domu Wahnfried w latach 1914–1975, w którym przeprowadził wywiad z żoną syna kompozytora, Winifried. Na setną rocznicę premiery Parsifala Wagnera Syberberg nakręcił film na postawie opery, gdzie po raz pierwszy (w roli Kundry) obsadził Edith Clever, z którą współpracował przy kolejnych projektach, m.in. przy Nocy (1985). Hans-Jürgen Syberberg do dziś jest postrzegany jako jeden z najbardziej kontrowersyjnych twórców niemieckiego kina. Pod koniec lat 90. przestał realizować filmy. W latach 2001–2010 prowadził dziennik na swojej stronie internetowej www.syberberg.de. Jego twórczość charakteryzuje się przede wszystkim kompilacją różnych dziedzin sztuki. Swoje filmy i instalacje pokazywał m.in. na documenta 7 (1982) i documenta 10 (1997) w Kassel. W 2003 roku w Centrum Pompidou zorganizowano retrospektywę artysty. Projekt Syberberg i Wagner powstał z okazji dwusetnej rocznicy urodzin niemieckiego kompozytora i zwraca uwagę na wpływ, jaki wywarła twórczość Wagnera na kino Hansa-Jürgena Syberberga. Organizatorami projektu są: Goethe-Institut, Centrum Sztuki Współczesnej Łaźnia w Gdańsku, Filmoteka Narodowa, Fundacja Kampania Artystyczna.

Filmografia

1965 Akt V, scena VII. Fritz Kortner podczas próby Intrygi i miłości / Fünfter Akt, siebte Szene. Fritz Kortner probt Kabale und Liebe / Fritz Kortner (Rehearsing Schiller) (TV, doc.)

1965 Romy, anatomia twarzy / Romy, Anatomie eines Gesichts / Romy, Anatomy of an Actress (TV, doc.)

1966 Fritz Kortner nagrywa monologi na płytę / Fritz Kortner spricht Monologe für eine Schallplatte / Kortner Monologue (Shylock) (doc.)

1966 Wilhelm von Kobell (TV, doc., short)

1967 Hrabiowie Pocci – kilka rozdziałów z dziejów rodziny / Die Grafen Pocci – Einige Kapitel zur Geschichte einer Familie / The Counts Pocci (doc.)

1968 Scarabea – Ile ziemi potrzebuje człowiek? / Scarabea – Wieviel Erde braucht der Mensch? / Scarabea – How Much Earth Does a Man Need?

1969 Sex Business – Made in Pasing (doc.)

1969 Auf der Suche nach einem Kuhstall (doc., short)

1970 San Domingo

1971 Po mojej ostatniej przeprowadzce (Film o Brechcie) / Nach meinem letzten Umzug… (Brecht Film) – After My Last Move (doc.)

1972 Ludwig – requiem dla dziewiczego króla / Ludwig – Requiem für einen jungfräulichen König / Ludwig – Requiem for a Virgin King

1972 Theodor Hierneis albo Jak dawniej zostawało się kucharzem / Theodor Hierneis oder: Wie man ehemaliger Hofkoch wird / Ludwig’s Cook

1974 Karol May / Karl May – Auf der Suche nach dem verlorenen Paradies / Karl May

1975 Winifred Wagner i historia domu Wahnfried w latach 1914–1975 / Winifred Wagner und die Geschichte des Hauses Wahnfried von 1914–1975 / The Confessions of Winifred Wagner (doc.)

1977 Hitler, film z Niemiec / Hitler, ein Film aus Deutschland / Hitler – A Film from Germany

1982 Parsifal

1984 André Heller sieht sein Feuerwerk (TV, doc.)

1985 Noc / Die Nacht / The Night (video)

1985 Edith Clever czyta Joyce’a – monolog Molly Bloom / Edith Clever liest Joyce – Der Monolog der Molly Bloom / Edith Clever Reads Joyce (video)

1986 Fräulein Else / Miss Else (video)

1987 Penthesilea (video)

1989 Die Marquise Von O… (…vom Süden nach dem Norden verlegt) / The Marquise of O… (video)

1994 Ein Traum, was sonst? / A Dream, What Else? (video)

1997 Höhle der Erinnerung

2002 Hommage for Einar Schleef (installation of 12 self-made films)

2003 Syberberg / Paris / Nossendorf (a retrospective and installation)

Opracowanie: Joanna Ostrowska

Stopka